بررسی پتانسیل تجاری میان ایران و کشورهای منتخب در منطقه (ترکیه، سوریه، بحرین، عمان، قطر، کویت، عربستان سعودی و امارات متحده عربی) با استفاده از مدل جاذبه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد کرج،‌دانشکده مدیریت و حسابداری،‌گروه مدیریت صنعتی

2 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، دانشکده حسابداری و اقتصاد، گروه اقتصاد نظری

3 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌های اقتصادی، دانشگاه

چکیده

یکی از روش‌های توسعه تجارت خارجی هر کشور، شناخت دقیق پتانسیل‌های اقتصادی ـ تجاری شرکای تجاری عمده و راه‌های ارتقای حجم و ترکیب تجارت خارجی اعم از صادرات و واردات به سطح مطلوب آن است. بر این اساس، در این مطالعه برای برآورد پتانسیل تجاری غیرنفتی بین ایران و کشورهای منتخب در سال‌های 2009-1995 از مدل جاذبه استفاده شده و روش پانل دیتا نیز به‌عنوان مناسب‌ترین روش برآورد، انتخاب شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که ضریب حاصل‌ضرب تولید ناخالص داخلی ایران و کشورهای شریک تجاری مثبت بوده و بنابراین، اندازه اقتصادی کشورها تأثیر مستقیم بر تجارت دوجانبه آن‌ها دارد. براساس این نتایج، در سال‌های مورد بررسی، ایران در تجارت خود با برخی کشورهای منتخب، از پتانسیل تجاری غیرنفتی خود به‌طورکامل استفاده نکرده است. همچنین در این تحقیق عضویت ایران و ترکیه در اکو و تأثیر این عضویت به‌عنوان نمونه‌ای از یک پیمان منطقه‌ای بر روابط تجاری بین آن‌ها به‌منظور تبیین یکپارچگی منطقه‌ای ایران و کشورهای منتخب بررسی شده است که نتایج حاکی از تأثیر مثبت عضویت بر روابط تجاری بین دو کشور است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Survey of Trade Potentials between Iran and Potential Candidate Countries in Region (Turkey, Syria, Kuwait, Oman, Bahrain, Qatar, Saudi Arabia, United Arab Emirates) The Gravity Model Approach

نویسندگان [English]

  • ebrahimali razini 1
  • mohamadreza mirzaeinehad 2
  • masomeh shirinzadeh 3
1
2
3
چکیده [English]

One of the country's foreign trade development strategies, is recognizing the economic potential of the major trade partners and ways of improving the volume and composition of foreign trade, both exports and imports, to its optimum level . Accordingly, in this study to estimate the potential for non-oil trade between Iran and selected countries over the period 1995-2009 the gravity model using panel data analysis as well as the most appropriate method for estimating is considered. The results show that the coefficient multiplying GDP of trading partner countries and Iran is positive and therefore countries economic size has a direct effect on bilateral trade between them. Also in this study the Iran and turkey’s membership in ECO and the role of such a regional treaty in commercial relations between Iran and the selected countries to explore regional integration effect has been investigated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trade Potential / Gravity Model / Regional Economic Cooperation / Panel Data
آذربایجانی، کریم (پاییز و زمستان 1381)؛ «جهانی‌شدن همگرایی اقتصادی ـ منطقه‌ای و تأثیر آن بر رشد کشورهای حوزه دریای خزر و جمهوری‌های قفقاز»، مجله تحقیقات اقتصادی، ش 61،  صص 169-149.
برژیک، پیترون (1376)؛ «موانع دپلماتیک فراروی تجارت»، احمد یزدان‌پناه و سیف‌الله صادقی یارندی، تهران، فصلنامه پژوهش‌های بازرگانی، ش 2.
رحمانی، میترا و محمدرضا عابدین مقانکی (بهار 1387)؛ «بررسی امکان توسعه صادرات ایران با شرکای تجاری منتخب»، پژوهشنامه بازرگانی، ش 46، صص 177-145.
شکیبایی، علیرضا و فاطمه بطا (1388)؛ «همگرایی اقتصادی در منطقه آسیای جنوب غربی»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، ش 53، صص 47-23.
صالح‌منش، احمد و ابراهیم علی رازینی و علیرضا باستانی (فروردین 1384)؛ بررسی پتانسیل تجاری میان ایران و کشورهای منتخب در منطقه، معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت بازرگانی، صص 20-1.
طیبی، سیدکمیل و کریم آذربایجانی (زمستان 1380)؛ «بررسی پتانسیل تجاری موجود میان ایران و اوکراین (به‌کارگیری یک مدل جاذبه)»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، ش 21، صص 82-61.
غلامی، علی (بهار 1385)؛ «تحلیل آثار آزاد سازی تجاری کشور جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مسلمان (دلالت‌های مدل جاذبه)»، فصلنامه معارف اسلامی و حقوق، ش 22، ص 36-3.
کریمی هسنیجه، حسین (زمستان 1386)؛ «یکپارچگی‌های اقتصادی برای اقتصاد ایران کاربرد تحلیل خوشه‌ای»، مجله تحقیقات اقتصادی، ش 81، صص 207-181.
لطفعلی‌پور، محمدرضا و سید زهرا شاکری و فاطمه کبری بطا (تابستان  1390)؛ «بررسی همگرایی اقتصادی میان ایران و کشورهای امریکای لاتین (کاربرد مدل جاذبه)»، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، ش 3،  صص 96-73.
مایس (1370)؛ اقتصادسنجی کاربردی، عباس عرب مازار، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول.
موسوی، سیدمحمد علی (پاییز 1388)؛ «جهانی شدن و منطقه‌گرایی: انفکاک یا همگرایی؟»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، ش 3، صص138-119.
مهرآرا، محسن و علی‌اکبر فضائلی (بهار 1388)؛ «رابطه 388 هزینه‌های سلامت و رشد اقتصادی در کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مدیریت سلامت، ش 35، صص 83-49.
Batra, A. (2004); “India’s Global Trade Potential, The Gravity Model Approach”, Indian Council for Research on Economic Relations, Working Paper, no. 151
Dicken, P. (1998); Global Shift  Transforming  the World Economy, London: Paul Chapman.
Edmond, S. C., & Croix, S. L. (2008); “China Trade: Busting Gravity’s Bounds”, Jounal of Asian Economics, no. 19, pp. 455-466.
Garrillo, C., & Li, C. (2002); “Trade Blocs and Gravity model: Evidence from Latin American Countries”, Journal of Economic Integration, no. 19 (4), pp. 667-689.
Gurler, D. (2000); “Role and Function of Reginal Blocs and Arrangement in the Formation of the Islamic Common Market”, Preliminary Proceeding of the International Seminar on Ways and Means Stablish Islamic Common Market”,  The Institute for Trade Studies and Research, pp. 1-16, Tehran
McCallum, J. (1995); “National Borders Matter, Canada–U.S. Regional Trade Patterns”, American Economic Review, no. 85(3), pp. 615–623
Ohmae, K. (1995); “The End of Nation State”, New York: Free Press
Roy, M., & Royhan, M. I. (2011); “Trade Flows of Bangladesh: A Gravity Model Aprroach”, Economics Bulletin, no. 31(1), pp. 950-959.
Ruigrok, W. & Vantudler, R. (1995); The Logic of International Restructuring, London, Random House.
Zwinkels, Remco. C. J. & Beugelsdijk, S. (2010); “Gravity Equations: Workhorse or Trojan Horse in Explaining Trade and FDI Patterns across Time and Space?”, International Business Review, no. 19, pp. 102-115.