ملاحظات اقتصادی و حقوقی در ساخت داخلی تجهیزات صنایع بالادستی نفت کشور با تأکید بر انتقال فناوری در قراردادهای جدید بالادستی نفتی و گازی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشجوی دکتری رشته اقتصاد نفت و گاز ، گرایش حقوق قراردادهای نفت و گاز، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

بخش تأمین تجهیزات مورد استفاده در بالادستی صنعت نفت کشور، یکی از مهمترین بخش‌های این صنعت است که کماکان وابستگی قابل توجهی به خارج دارد. موارد متعددی برای تشریح اهمیت ساخت داخلی تجهیزات نفتی در ایران وجود دارد که تقویت امنیت ملی، انتقال و توسعه فناوری، رشد درون‌زای اقتصاد ملی و توسعه بازارهای صادراتی از آن جمله هستند. ضمن اینکه توسعه صنعت ساخت تجهیزات نفتی در بخش بالادستی با سیاست‌های کلی کشور همراستا می‌باشد. با بررسی سوابق تاریخی نیز ملاحظه می‌شود از بدو اعطای امتیازنامه‌‌ها و انعقاد قراردادهای نفتی با شرکت‌های خارجی، لزوم به‌کارگیری و توانمندسازی نیروی کار داخلی و تأمین حداکثری تجهیزات صنعت نفت توسط بخش‌های مرتبط در کشور، مورد توجه مقامات نفت و تأکید قانونگذار بوده است. در این مطالعه از ملاحظات اقتصادی و حقوقی ساخت داخل تجهیزات صنعت نفت به عنوان چارچوبی برای بررسی قرارداد جدید نفتی ایران موسوم به IPC استفاده شده است. ارزیابی این قراردادها در چارچوب مذکور نشان می‌دهد که انتقال فناوری در پرتو تأمین نیازهای فناورانه صنعت ساخت تجهیزات نفتی و توانمندسازی سازندگان داخلی تا سطح رعایت اصول اقتصادی بنگاه‌داری، در قالب قراردادهای جدید نفتی میسر نشده و با اشکالات غیرقابل اصلاحی از جمله انتظار نادرست تأمین نیازهای فناورانه این صنعت از شرکت‌های نفتی بین‌المللی و ناکارایی این الگوی قراردادی در ارتقای سطح فناوری تولیدکنندگان داخلی تجهیزات هدف مواجه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic and Legal Considerations of Oil Equipment Production Used in Upstream Sector in Iran with Emphasis on Technology Transfer in IPC

نویسندگان [English]

  • null null 1
  • ali faridzad 2
  • alireza ghafari 3
3 PhD candidate,Oil and Gas Economics
چکیده [English]

The country’s upstream oil industry manufacturing sector is one of the most important sectors of the industry which is still remarkably dependent to foreign countries. There are several reasons to convince us that the production of oil industry equipments
inside the country is consequential, among them; the national security reinforcement, technology transfer and improvement, endogenous growth of national economy and expansion of export markets. After all, the improvement of upstream oil equipment production industry is in accordance with Iran’s principal policies. From studying the oil legal resources, we will find that from the beginning of concession contracts with IOC, the necessity of enforcement and applying internal workforce, and maximum supplying of oil industry equipment by related sectors inside the country, has been of high importance for oil authorities and also emphasized by lawmakers. In this survey we have used the economic and legal considerations as the frame work to study Iran’s new oil contract known as IPC. The basis for scientific commentary on the IPC is the Government's approval on Iran's upstream oil contracts. Assessment of these contracts in the mentioned framework shows that transfer of technology within the framework of economic and legal considerations and empowering domestic manufactures to achieve economic principles have not been possible for the sake of supplying our technological needs in the industry of oil equipment production in new oil contracts and is facing with unsolvable problems. Some of the problems are: false expectations technological needs of the industry of international oil companies and ineffectiveness of IPC in the promotion of domestic manufacturers of equipment. Other required indicators such as the taken legal indicators on the basis of legal considerations is also facing problems in IPC. For example lack of comprehensive support of the governing law in the contracts of domestic production.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal and Economic Indices of Construction Equipment / Upstream Oil Industries /Technology Transfer /Iran Oil Contract
ابراهیمی، سیدنصرالله و محمد شیریجیان (1393)؛ «قراردادهای بالادستی نفت و گاز و تبیین دلالت‌های قانونی و الزامات قراردادهای جدید»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، ش. 10، صص 39-1.
ابراهیمی، سید نصرالله؛ محمدحسن صادقی مقدم و نرگس سراج (1391)؛ «انتقادهای وارده بر قراردادهای بیع‌متقابل صنعت نفت و گاز ایران و پاسخ‌های آن»، فصلنامه حقوق دانشگاه تهران، دوره 42، ش. 4، صص 19-1.
ابراهیمی، سیدنصرالله و فاطمه خوش چهره (1394)؛ «استفاده، انتقال و توسعه تکنولوژی در صنایع بالادستی نفت و گاز»، فصلنامه حقوق پزشکی، ویژه‌نامه حقوق مالکیت فکری، ش. 65، صص 102-65.
ابراهیمی، سیدنصرالله؛ مهدی منتظر و فرزاد مسعودی (1393)؛ «اصول قانونی حاکم بر قراردادهای خدماتی بالادستی صنعت نفت و گاز ایران»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، ش. 12، صص 26-1.
امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران (1393)؛ مجموعه قوانین و مقررات نفت، گاز و پتروشیمی (پیش از مشروطیت تا‌کنون). جلد اول و دوم، چاپ دوم، تهران: روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران.
«تصویب‌نامه هیأت وزیران با موضوع شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای بالادستی نفت و گاز» (16/5/1395). روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
«تصویب‌نامه هیأت وزیران با موضوع اصلاح تصویب‌نامه شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای بالادستی نفت و گاز» (10/6/1395)؛ روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
«تصویب‌نامه هیأت وزیران با موضوع الحاق تبصره 4 به بند الف ماده 4 شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای بالادستی نفت و گاز» (24/3/1396)؛ روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
«تصویب‌نامه هیأت وزیران با موضوع نحوه نظارت بر انعقاد و اجرای قراردادهای نفتی» (16/5/1395)؛ روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
«تصویب‌نامه هیأت وزیران با موضوع اصلاح نحوه نظارت بر انعقاد و اجرای قراردادهای نفتی» (10/6/1395)؛ روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
تکلیف، عاطفه؛ یوسف جوادی‌نیا و محسن زاهدی موحد (1393)؛ «توسعه صنعت تجهیزات نفت در چارچوب اقتصاد مقاومتی: راهکاری برای مقابله با تکانه درآمدهای نفتی». همایش ملی اقتصاد مقاومتی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران.
حاتمی، علی و اسماعیل کریمیان (1393)؛ حقوق سرمایه‌گذاری خارجی در پرتو قانون و قراردادهای سرمایه‌گذاری، چاپ اول، تهران: انتشارات تیسا، 1174 صفحه.
خبرگزاری شانا، مصاحبه با معاون برنامه‌ریزی ونظارت بر منابع هیدروکربنی وزارت نفت (19/7/1392).
درخشان، مسعود و عاطفه تکلیف (1394)؛ «انتقال و توسعه فناوری در بخش بالادستی صنعت نفت ایران: ملاحظاتی در مفاهیم، الزامات، چالش‌ها و راهکارها». پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، دوره 4، ش. 14، صص 88-33.
درخشان، مسعود (1392)؛ «ویژگی‌های مطلوب قراردادهای نفتی: رویکرد اقتصادی ـ تاریخی به عملکرد قراردادهای نفتی در ایران»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، ش. 9، صص 113-53.
سامانه قوانین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی،  http://rc.majlis.ir/fa/law
سیدشهیدی، پردیس السادات؛ فرهاد قلمباز و علی‌اصغر اسفندیاری (1390)؛ «اهمیت صنعت نفت در ایجاد تولید و اشتغال در اقتصاد ایران و تأثیر آن بر سایر فعالیت‌های اقتصادی»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، ش.2، صص 161-133.
شیروی، عبدالحسین (1393)؛ حقوق نفت و گاز، نشر میزان، تهران، 712 صفحه.
شیروی، عبدالحسین و علیرضا پوراسماعیلی (1390)؛ «مطالعه تطبیقی الزام سهم داخل در قوانین و مقررات ایران و مقررات سازمان تجارت جهانی»، مجله حقوقی دادگستری، ش. 74، صص 68-41.
شیوه‌نامه حمایت از تولید داخل و شفاف‌سازی معاملات، وزارت نفت (1393).
کاتوزیان، ناصر (1390)؛ مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ 79، تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار، 385 صفحه.
کاظمی نجف‌آبادی، عباس(1393)؛ آشنایی با قراردادهای نفتی، چاپ اول، تهران: انتشارات شهر دانش. 210 صفحه.
گزارش مدیریت کل راهبری نظام نگهداری و تعمیرات معاونت امور مهندسی وزارت نفت (1394)؛ وزارت نفت.
گزارش معاونت پژوهشی وزارت نفت (1395)؛ همایش صنعت نفت دانش بنیان، تبلور اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی.
نیلی، مسعود (1394)؛ گزارش سرمایه‌گذاری در بخش نفت و رشد اقتصادی ایران، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
Garsia Riberio, Cassio and Andre Tosi Furtado (2014); “Government Procurement Policy in Developing Countries: The Case of Petrobras”, Science, Technology & Society.
Hauge, D.M. (1992); “The International Transfer of Technology: Lessons That East Europe Can Learn From The Failed Third World Experience”, Harvard Journal of Law & Technology, vol.5, pp 209-240.
Tordo, Silvana and Others (2013); Local Content Policies in the Oil and Gas Sector. World Bank.
Tordo, Silvana and Yahya Anouti (2013); Local Content in the Oil and Gas Sector: Case Studies. World Bank.